1^e van het project ‘Grote Kerk Groene Kerk’:

‘Hij wil een liefdeslied schrijven’. Dat is een regel uit het lied ‘Going Home’ van Leonard Cohen. ‘He wants to write a lovesong’. Hij –  daarmee wordt God bedoeld. ‘God wil een liefdeslied schrijven, zegt Cohen. Zo kun je de bijbel zien: als een liefdeslied van God voor alle mensen. Dat lied gaat over vergeving. Het is een handboek voor ons, zodat wij leren leven met al die tekortkomingen, die we hebben. Dat vind ik een mooie gedachte: de bijbel zien als een liefdeslied, van God – voor ons; een handboek voor ons leven.

Vandaag beginnen we met het project Grote Kerk – Groene Kerk. Deze serie diensten gaan over onze omgang met het milieu. Kunnen we als kerk daar iets over zeggen dan? Wij zijn geen wetenschappelijke instelling. De wetenschap kan oorzaken en oplossingen voor milieuproblemen aanwijzen. Wij zijn ook geen politieke partij. De politiek kan standpunten innemen en maatregelen doorvoeren. Wij als kerk hebben een andere taak. Aan de hand van de bijbel, dat liefdeslied van God, dat handboek voor ons leven, kunnen we laten zien wát de manier van denken en de manier van leven is, die hebben geleíd tot de milieucrisis.

We kunnen óók kijken of er een andere denk en leefwijze mogelijk is, die wel leidt tot een bewoonbare aarde voor iedereen. Want dat dat nodig is, daar is iedereen inmiddels wel van overtuigd. Een enkeling uitgezonderd dan!

Misschien was u net op vakantie – maar anders hebt u het vast gelezen: zo’n drie weken geleden, op 1 augustus, was het ‘overschrijdingsdag’, oftewel ‘wereldoverbelastingdag’.

De natuurlijke hulpbronnen, die de aarde per jaar opbouwt, hadden we al op 1 augustus opgebruikt. Dus in 7 maanden van het jaar, maken we op, wereldwijd, wat voor een heel jaar beschikbaar is. Van augustus tot en met december, zou je kunnen zeggen, leven we dus op de pof van komende generaties. Als je alleen naar Nederland kijkt, hebben we al op 14 april ‘onze portie’ natuurlijke hulpbronnen opgebruikt. Vergelijk het met iemand die al op 14 april zijn hele jaarsalaris heeft opgemaakt. Elk jaar valt die ‘wereldoverbelastingdag’ eerder dan het voorgaande jaar. In 1970 was dat nog op 29 december!

Nog een berichtje uit de krant: er is een groot tekort aan piloten. De komende tien jaar zijn zo’n 225.000 extra piloten nodig. Dat komt omdat de vliegmarkt gigantisch groeit, met name in landen als India en China. Als ik dat lees, zakt de moed me in de schoenen. Al die verspilling van grondstoffen, de overlast van lawaai en fijnstof! En dan heb ik het nog niet eens over de verbrandingsresten, die achterblijven in hoge luchtlagen. Normaal kan er op die hoogte geen condens ontstaan, door die verbrandingsresten gebeurt dat nu wel. Wat dát voor het milieu betekent, wéten we nog helemaal niet. Ik probeer zelf zo weinig mogelijk te vliegen, maar wat heeft dat voor zin? Moeten wij, die zelf in grote welvaart leven, er iets van zeggen als anderen die welvaart ook willen? Moeten wij, die zelf al eeuwenlang de wereld veroveren, anderen vertellen dat zíj dat niet mogen doen?

Je zou het misschien niet verwachten, maar al in de bijbel lezen we over de manier van denken, die leidt tot de milieuproblematiek. In Genesis 6 gaat het over mensen, met name over mannen, die zichzelf beschouwen als godenzonen. Dat zijn de mannen die het gemaakt hebben. Zij weten hoe je rijk en machtig wordt. De presidenten, CEO’s, bankiers, de succesvolle wetenschappers, de sporthelden en film- en muzieksterren. Zij zijn onze reuzen en helden. Maar vrouwen, ook wij blijven niet buiten schot. Maar al te graag laten we ons in dat denken meeslepen. Wie wil er nou geen godenzoon huwen? Wie is nou niet onder de indruk van succes en schoonheid, van rijkdom en macht?

Zo’n leven als God op aarde, gaat uit van de gedachte dat je gelukkig bent, als je zorgt dat je er zelf goed vanaf komt. Onafhankelijk; verheven boven anderen. En als je eenmaal hebt geproefd van de macht, die dat geeft, wil je meer, en nog meer. Daar gaat het over als de bijbel het heeft over die godenzonen. Het is niet heel moeilijk om onszelf in het rijke westen te zien als zulke goden zonen en dochters. Onze welvaart is eeuwenlang en nu nog gebouwd op overheersing van anderen, en van de overbelasting van het milieu en de uitputting van de aarde, hebben we heel lang geprofiteerd, zonder ons zelfs maar bewust te zijn dat we dat deden.

Als God dat ziet, heeft hij spijt dat hij de mens heeft geschapen. Dat is niet wat hij heeft gewild: een wereld vol machtsmisbruik en onrecht. Maar gelukkig: er is één mens, die zich niet laat verblinden door dat machtsvertoon. Er is één mens die vasthoudt aan Gods bedoelingen. Die mens is Noach.

De helden in de antieke oudheid waren de koningen en de legeraanvoerders. Hun ideaal was: schoonheid en kracht en macht. In de godsdienst van India is er grote ongelijkheid tussen mensen. De ene mens is meer waard dan de andere.

In het jodendom, het christendom en de islam, in de godsdiensten die stammen van Abraham, dus is het ideaal niet schoonheid en kracht en macht. Daarin gaat het niet om het eigenbelang, daarin gaat het om de zorg voor de weduwe en de wees, voor de zwakke en de vreemdeling en voor de komende geslachten. De zorg voor de naaste staat centraal. Iéder mens is van waarde. Een goed leven op Gods goede aarde is bedoeld voor iedereen.

Noach houdt daaraan vast. Hij gaat tegen de tijdgeest in. Hij is een uitzondering, een enkeling. Noach gelooft in de macht van de liefde. Tegenover de godenzonen en dochters, die de macht liefhebben, staat in de bijbel de macht van de liéfde. Geloven, dat is vertrouwen in de macht van de liefde. Dat doet Noach. Met Noach maakt God een nieuw begin.

Onze doop is het teken daarvan. In dat teken wordt de schuld afgewassen. Die was er, die is er, maar je hoeft er niet in vast te blijven zitten. Je kunt een nieuw begin maken. Het is het teken, dat elke keer weer, een nieuw begin mogelijk is.

Dat is wat God belooft in de regenboog. Die regenboog helpt God om zich aan zijn belofte te houden. Die regenboog is er niet zozeer ter bemoediging van ons, maar ter bemoediging van God. Ook al ziet God het kwaad wat mensen elkaar en de aarde aandoen, als hij die regenboog in de wolken ziet, dan zal hij blijven vertrouwen, dat wij kunnen veranderen, dat wij nu eindelijk onze verantwoordelijkheid zullen nemen. Hij zal niet kijken naar onze fouten. Hij zal ons niet vastpinnen op wat wij misdeden. Hij spreekt ons aan op wie wij kunnen zijn.

Dat zien we ook in de gelijkenis van de vijgenboom. Een vijgenboom in de bijbel, heeft te maken met vrede,gerechtigheid, met welvaart, welzijn en met vrucht dragen. Daar is nog niet veel van te zien, maar God probeert het nog een keer. Hij geeft die vijgenboom al zijn zorg en al zijn liefde. Hij rust ons toe om bij te dragen aan vrede. God kijkt niet naar onze schuld. Hij blijft zoeken naar de vrucht die wij kunnen dragen. Hij blijft erop vertrouwen dat wij kunnen leven tot heil van elkaar en van alle mensen. Samen op de aarde.

Aan de hand van de bijbel kunnen we laten zien wat de manier van denken en de manier van leven is, die tot de milieucrisis hebben geleid. We herkennen onszélf in die godenzonen en dochters, maar we ontdekken ook een andere denk en leefwijze, die leidt tot een bewoonbare aarde voor iedereen. Dat zien we bij Noach, die ene rechtvaardige. Hij laat zich niet opjutten door de liefde voor de macht, hij durft tegen de tijdgeest in te gaan. Hij vertrouwt op de macht van de liefde.

Misschien kunnen wij vandaag stappen in de voetsporen van Noach, en ons laten bemoedigen door dat vertrouwen dat God, ondanks alles, toch nog steeds in ons heeft. Met één enkeling al, maakt God een nieuw begin. Die enkeling – dat kun jij zijn, vandaag.

Want voor mij is duidelijk dat wij dat begin moeten maken, wij die al zolang op te grote voet leven en daar zo van hebben geprofiteerd. Als het ons in Nederland nou eens zou lukken om die ‘wereldoverschrijdingsdag’ weer op 29 december te krijgen, en dan maken we er natuurlijk maar meteen 31 december van. Dat is het niveau van 1970. Ik bedoel daarmee niet dat we terug in de tijd moeten, maar dat we van nu af aan niet meer leven op de pof van komende generaties.

Hoé moet dat dan? Verschillende deskundigen zullen ons de komende tijd daarbij helpen. Zij open onze ogen voor de wonderen van de natuur. Zij leren ons hoe wij ons huis energiezuinig kunnen maken, ons afval kunnen beperken en zuinig om kunnen gaan met onze spullen. En uit de bijbel, dat liefdeslied van God voor ons, leren we een denk- en leefwijze, die leidt tot heil van allen.

De bijbel, zegt Leonard Cohen, is een liefdeslied van God voor ons. Het is een lied voor alle mensen. Dat lied spreekt over vergeving. Het leert ons, hoe wij, ondanks al onze tekortkomingen, kunnen leven tot heil van elkaar. Samen op de aarde.

Amen

Genesis 6 vers 1 t/m 14a en Vs 17 t/m 18, Genesis 9 vers 1 t/m 17, Lucas 13 vers 6 t/m 9