1e in de 40-dagentijd – Project ‘Stilte & Eenvoud’

Het is vandaag de 1e zondag in de veertigdagentijd, de tijd waarin wij ons voorbereiden op Pasen. Het tellen van die 40 dagen begon afgelopen woensdag, Aswoensdag. In de viering,
die we samen met onze katholieke stadsgenoten hielden, kregen we een askruisje op ons voorhoofd, dat je herinnert aan je sterfelijkheid. Dat maakt je dus óók bewust, hoe belangrijk het is om jouw tijd van leven, zó te leven dat het heilzaam is en voorspoed brengt.
Hoe we dat kunnen doen laat Jezus ons zien. In de 40 dagen, die hij door de woestijn trekt,
wordt hij geconfronteerd met drie grote thema’s, die wij in ons leven steeds weer tegenkomen. Die drie thema’s komen zo meteen aan de orde, maar eerst kijken we naar vers 1 van Lucas 4.

In die eerste zin gaat het twee keer over de Heilige Geest. Eerst lezen we: ‘Als Jezus de woestijn in trekt, is Hij vervúld van de Heílige Geest’. Jezus is dus vol met Heilige Geest.
Die geest – de Geest van God – ademt hij in en die ademt hij uit. De Geest van God …………..ís: ín Jezus. Dat kenmerkt Jezus: Hij ademt de Geest van God. Maar Jezus ademt niet alleen zélf die Geest van God, Hij verkondigt dat ook voor óns. Jij mens, zegt Hij, bent verbonden met God. Ín en door jou héén, stroomt de levensadem van God. Gods geest bezielt je diepste wezen. Ons begrensde leven, zegt Jezus, maakt deel uit van Gods onbegrensde levenskracht.
De tweede keer dat het in dit vers over de Heilige Geest gaat, staat er: ‘de Heilige Geest leidt Jezus de woestijn in’. In het Engels: ‘into’, dus: de Géést drijft Jezus náár de woestijn. Die Geest zegt: dáár moet je heen, want daar leer je iets wat je leven-lang belangrijk is.
Wat leert Hij daar dan? Wat zíjn die drie thema’s van ons leven?

Het eerste is, dat we denken, dat we gelukkig worden van dingen, die ons niet gelukkig máken. Dat zijn die stenen. We denken, dat we ze in brood kunnen veranderen. We denken dat stenen ons kunnen voeden. We dénken dat we gelukkig worden van meer en meer en meer: huizen en auto’s en reizen en kleren en uitgaan en weet ik wat niet allemaal. Maar Jezus zegt: je leeft niet van brood alleen. Dat is een tekst uit Deuteronomium 8. Daar staat dat we leven – echt leven – van het woord van God. Natuurlijk hebben we brood nodig,
maar ook, zegt Jezus, het woord van God. Dat voédt ons. Dat doet ons goed en brengt ons voorspoed.
Even in verband met ons project Stilte en Eenvoud. Ik denk dat het ons veel rust en ruimte zou geven, als we dat streven naar meer en meer en meer kunnen loslaten. Ons leven zou er een stuk eenvoudiger van worden.

Nu het derde thema. Het tweede komt zo. Het derde thema gaat over de verantwoordelijkheid voor ons eigen leven. Die gaan we vaak uit de weg, staat hier.
Wij vinden dat God daarvoor verantwoordelijk is. Wij denken dat we ons alles kunnen veroorloven, en dat God het dan wel in orde maakt, en zijn engelen stuurt om onze brokken op te rapen. Ik herken dat goed. Wij leven gevaarlijk, onverantwoord gevaarlijk. Laatst las ik: ‘Allemaal schaden wij onze gezondheid’. Ik denk dat dat waar is. Roken en alcohol zijn niet mijn pijnpunten, maar eten wel en onmatig hard werken nog meer. Toen onze kinderen op de basisschool zaten, bijvoorbeeld, vond ik dat ze moesten leren schaatsen. Hollandse kinderen moeten toch kunnen schaatsen, en als je het als kind niet leert, dan leer je het nooit meer. Maar het vroor bijna nooit in die jaren, dus vond ik dat ze naar schaatsles moesten op de kunstijsbaan in Den Bosch. Op die autoritten vanuit de Betuwe zat ik vaak zo moe achter het stuur, dat het onverantwoord was om te rijden. Ik bracht de levens van mijn kinderen, mijzelf en medeweggebruikers in gevaar. Hoe gek kun je zijn? Het is niet het enige in mijn leven dat onverantwoord was.
Ook als maatschappij in z’n geheel leven wij gevaarlijk. Denk alleen maar aan de manier
waarop wij omgaan met onze waterhuishouding, onze allereerste levensbehoefte notabene!
Jezus leert ons, dat het de bedoeling is dat wij verantwoordelijkheid nemen voor ons leven.
Dus niet achteroverleunen en vertrouwen dat God wel de brokken van ons gedrag opraapt en lijmt, maar vertrouwen op zijn geboden. Die geven ons richting en houvast, zodat we op een goede manier met onze verantwoordelijkheid kunnen omgaan.
In verband met ons project Stilte en Eenvoud – wat een onnodige ellende zouden we kunnen vermijden, als we dat zouden doen. Zeeën van rust zouden we krijgen!

Nu het tweede thema. De verleiding van de macht. Macht speelt altijd en overal. Denk maar aan het gezin waarin je bent opgegroeid, en aan de ruzies die je had met je broertje of zusje.
Macht speelt in elk huwelijk, en in elk huwelijk moet dan ook zo nu en dan een gesprek worden gevoerd om de machtsbalans weer te herstellen. Als je daar te lang mee wacht,
kan dat zomaar een pittig gesprek worden. Macht speelt in elk land, in de internationale gemeenschap, in de schoolklas, in de fabriek en op kantoor en natuurlijk ook in de kerk en in elke plaatselijke gemeente.
Als predikant heb je daar mooi zicht op. Als je solliciteert zie je het soms al. Twee keer werd me tijdens het gesprek met de beroepingscommissie al duidelijk wie het in die gemeente voor het zeggen had. Toen ik een keer ergens op beroep preekte zag ik het zélfs tijdens die kerkdienst. De bewuste persoon zat niet in de beroepingscommissie, maar in die diénst, werd mij, vanaf de kansel, duidelijk dat hij de baas was in deze gemeente!
In mijn vorige gemeenten duurde het iéts langer, voordat ik ontdekte, wie dat was.
Op zeker moment hebben we toen als kerkenraad -laten we maar zeggen een pittig gesprek moeten voeren – om de balans te herstellen zodat weer iederéén aan het woord kon komen, en naar iedereen werd geluisterd.
Waarom is dat belangrijk? Macht is aantrekkelijk. Het lijkt heerlijk om macht te hebben!
Stel je voor: dan bepaal jíj hoe de dingen gaan. Macht verleent je ook aanzien. De mensen kijken naar je op: tjonge wat hij allemaal kan en wat hij allemaal doet! Vaak begínt het gek genoeg, met goede ideeën en nobele bedoelingen. Denkt u maar aan sommige dictaturen,
waarin mensen met prachtige idealen aan de macht kwamen. Castro in Cuba bijvoorbeeld, of Chavez in Venezuela.
Maar als je de macht kríjgt, gebeúrt er blijkbaar iets met je. Je wilt meer en meer, en voordat je het weet ga je zelf geloven dat jij het beter weet, en dat jij het beter kunt. Je vindt dat je niet meer naar de ander hoeft te luisteren, en vervolgens, dat de ander helemaal haar mond moet houden.
Streven naar macht is, lezen we in Lucas 4, de duivel aanbidden. Jezus weerstaat die verleiding. Hij kiest ervoor om God te dienen. Wie de duivel aanbidt stelt zichzelf voorop,
wie God dient, de ander. Die is blij met de inbreng van de ander, en die verheugt zich in de groei van de ander. Kerkzijn is altijd emanciperend bezig zijn.
U wilt vast nog wel weten hoe ik deze gemeente heb ervaren? Hier was het véél ingewikkelder, want hier kwamen meerdere gemeenten bij elkaar, ieder met eigen machtsverhoudingen. Ik denk dat wij allemaal er al deze jaren aan hebben gewerkt,
om van deze verschillende groepen één gemeente te maken, één geloofsgemeenschap,
waarin ieder mens ertoe doet en iedereen een stem heeft en wordt gehoord. Ik ben dan ook heel blij dat we binnenkort van start kunnen gaan met het gemeenteberaad nieuwe stijl, want daarin kan ieder zijn of haar stem kan laten horen. Het is fijn om een paar goede bestuurders te hebben, maar dat betekent niet dat de anderen achterover kunnen leunen.
Alleen door mee te praten en mee te denken, kunnen we elkaar behoeden voor de verleiding van de macht.
Wat een rust zal het geven, als je weet dat niet alles van jou afhangt, maar dat al deze mensen hier om je heen, met al die verschillende en prachtige gaven van de Geest, sámen met jou – de gemeente van Jezus Christus zíjn.

Nu nog kort even iets over de laatste regel van onze lezing. Daar staat: na de beproevingen gaat de duivel voor een tijd bij Jezus vandaan. Voor een tijd ja, want die duivel komt steeds weer terug. Steeds weer probeert hij ons te verleiden om te streven naar meer en meer
om te streven naar macht en om weg te lopen voor onze verantwoordelijkheid.
Ik heb besloten om dit jaar deze 40 dagen elke dag een uur uit te trekken, om me te voeden met de woorden en de geboden van God, en zijn Geest de kans te geven mij te vervullen,
en me te bezinnen op de drie thema’s van vanmorgen. Wat zou het fijn zijn, als het me zou lukken de verleidingen van de duivel te weerstaan! Wat een zeeën van tijd en rust zou me dat brengen!
Amen.

Lucas 4 vers 1-13, Deut 5 vers 6021 en Rom 10 vers 8-13